Haka w historii rugby w Nowej Zelandii05.02.2016
Tweet
Historia wykorzystywania haki przez zespół Nowej Zelandii rozpoczęła się w 1888 roku, kiedy reprezentacja Nowej Zelandii „Maori” odbyła tourne po Wielkiej Brytanii. Podczas kolejnej wizyty w Wielkiej Brytanii w 1905 roku, zespół z antypodów tym razem jako oficjalna reprezentacja Nowej Zelandii, również przedstawił ten przedmeczowy rytuał.
W obecnym czasie wykonanie haki stanowi atrakcję, która jest zawsze wyczekiwana przez kibiców, a transmisja telewizyjna z tego momentu jest prowadzona z najwyższą starannością. Bazując na popularności nowozelandzkiej haki, zespoły z Tonga, Fidżi i Samoa także wprowadziły w przedmeczowe rytuały swoje regionalne tańce wojenne. Innym przykładem wpływu kultury regionu na sport jest zespół Madagaskaru, który również ma swoją taneczną propozycję złamania ducha drużyny przeciwnej. Zgodnie z regulacjami World Rugby pomiędzy zespołem, który prezentuje hakę, a drużyną przeciwną, musi istnieć odpowiedni dystans.
W kulturze maoryskiej haka jako rytuał jest uważana za cenny skarb. Dla Maorysów jest nie tylko tańcem wojennym, ale również powitalnym, służącym świętowaniu oraz pogrzebowym. Tuż przed ostatnim Pucharem Świata w rugby, reprezentacja Nowej Zelandii złożyła wizytę w ceremonialnej siedzibie plemienia Ngati Toa, które sprawuje pieczę nad najbardziej znaną haką „Ka Mate” (To jest śmierć). Haka „Ka Mate” powstała w 1820 roku i została skomponowana przez Te Rauparaha, wodza plemienia Ngati Toa, po jego ucieczce z rąk wrogiego plemienia. Wizyta w sanktuarium, była wyrazem wdzięczności złożonym przez „All Blacks”, za możliwość wykorzystywania haki w ceremoniale przedmeczowym.
W 2005 roku stworzono nową wersję haki, nazwaną “Kapa O Pango” (Drużyna w czerni), która powstała na specjalne okazje i również została wykorzystana w ostatnim finale Pucharu Świata. Pierwsze wykonania “Kapa O Pango” spotkały się z protestami drużyn przeciwnych, ze względu na gesty przypominające podrzynanie gardła, które w późniejszej fazie zostały zmodyfikowane na mniej rażące. Haka „Ka Mate” również uległa modyfikacji w zakresie ustawienia zawodników. Formacja prezentowana przed meczami grupowymi RWC 2015, miała kształt grota strzały.
Przez wiele dziesiątek lat podejście „All Blacks” do wykonywania haki opierało się na zasadzie prezentacji ciekawostki przedmeczowej, bez nawiązania do dziedzictwa kulturowego Maorysów. Dopiero w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia nastąpiła zmiana, kiedy w 1987 roku kapitan drużyny Nowej Zelandii Wayne “Buck” Shelford stwierdził, że czas zacząć wykonywać „Ka Mate” prawidłowo albo należy z niej zrezygnować. Jednocześnie w tym czasie nastąpił również renesans maoryskiej kultury oraz pojawiły się żądania kompensaty za terytoria utracone przez maoryskie plemiona w 1840 roku, na mocy traktatu z Waitangi.
Przez wiele lat trwała batalia sądowa, która miał na celu ustanowienie wyłączności oraz praw z zakresu własności intelektualnej haki „Ka Mate” dla plemienia Ngati Toa. W 2014 roku został ustanowiony akt prawny “Haka Ka Mate Attribution Bill”, który uznał hakę za element kulturowy plemienia Ngati Toa. W ten sposób ograniczono wykorzystywanie haki do celów komercyjnych, co w przeszłości miało miejsce w reklamie, czy produkcjach filmowych. Powrót „All Blacks” do wartości związanych z haką oraz respektowania tradycji, zostało nagrodzone w 2011 roku, kiedy pomiędzy Ngati Toa, a reprezentacją Nowej Zelandii zawarto porozumienie o możliwości dalszego wykorzystywania „Ka Mate”.
W czasie ostatniego Pucharu Świata fani zespołu Anglii stworzyli „Hakarenę” prześmiewczą odpowiedz na hakę, opartą na latynowskim hicie „Makarena”. Jak pokazał dalszy rozwój sytuacji podczas rozgrywek RWC 2015, Anglicy odpadli z turnieju, a zespół Nowej Zelandii potwierdził swoje mistrzostwo wygrywając w finale z Australią.
Źródło: Muszak, www.rugby.info.pl na podstawie economist.com
