Wstrząśnienia Mózgu30.11.2014
TweetWszyscy oglądający sobotnie, historyczne zwycięstwo Walii nad RPA z pewnością zauważyli dramat pięćdziesiątego czwartego kapitana Springboks Jeana De Villiers (na zdjęciu) - odniósł on kontuzję kolana, która może zakończyć jego wspaniałą karierę sportową.
Uwadze kibiców mogło ujść inne na szczęście mniej dramatyczne zdarzenie, które miało miejsce kilkanaście minut później - obrońca zespołu Walii Leigh Halfpenny (na zdjęciu) opuścił boisko ze względu na podejrzenie wstrząśnienia mózgu. Celem zmiana czasowej była możliwe dokładna ocena stanu zdrowia zawodnika. Takie zachowanie sędziów i sztabu medycznego zawodów jest efektem przyjęcia przez World Rugby (IRB) nowego protokołu postępowania w przypadkach urazów głowy. Komentator BBC Jonathan Davies (niegdyś reprezentant Walii w piętnastkach i trzynastkach) streścił nowy protokół w następujący sposób „..jeśli to jest głowa to mamy wstrząśnienie..”.
Dlatego, wszystkie osoby związane z rugby zachęcam do przeczytania wytycznych naszej federacji, które można znaleźć na stronie głównej World Rugby w zakładce „Concussion” [kliknij] (ikona przekierowująca ze strony PZR dostępna także w „Wspieramy Akcje”).
Ponieważ nie ma tam polskich wersji językowych dokumentów przygotowałem w punktach (szesnastu) zestawienie podstawowych informacji na temat wstrząśnięć mózgu:
01. Wstrząśnienie mózgu (ang. concussion) to nie jest łagodniejsza forma wstrząsu mózgu - to poprawna nazwa wstrząsu.
02. Wstrząśnienie to efekt gwałtownych ruchów mózgu wewnątrz czaszki i jego, wywołanych siłą bezwładności, wielokrotnych uderzeń o ściany czaszki.
03. Niebezpieczne ruchy mózgu wewnątrz czaszki są efektem dużych przyśpieszeń działających na mózg, wywołanych gwałtownymi ruchami głowy. Przyśpieszenia te, wywołane są przez siły działające bezpośrednio na głowę (uderzenia w głowę) lub na inne części ciała przeniesione na głowę i powodujące jej gwałtowny ruch.
04. Wstrząśnieniu może, ale nie musi towarzyszyć utrata przytomności, uszkodzenia czaszki czy uszkodzenia skóry głowy.
05. Obecnie istniejące medyczne „metody aparaturowe” takie jak badania rentgenowskie czy różne rodzaje tomografii nie są wstanie potwierdzić ani wykluczyć faktu wstrząśnienia, gdyż wstrząśnieniu nie towarzyszą zmiany, które mogłyby zostać przez nie wykryte.
06. Zewnętrze objawy wstrząśnienia mogą być bardzo zróżnicowane i zależą one od tego, jakie części mózgu uderzały o ściany czaszki. Mogą się one pojawić bezpośrednio po incydencie (np. wymioty; zaburzenia pamięci, mowy, słuchu, równowagi czy ostrości widzenia), ale także po czasie znacznie dłuższym (np. nadmierna senność czy trudności z zasypianiem, nadpobudliwość, bóle głowy, stany depresyjne, myśli samobójcze itp.).
07. Niektóre z bezpośrednich objawów wstrząśnienia mogą się z pozoru wydawać pozytywne (np. pobudzenie podobne do wywołanego dopingiem farmakologicznym), mogą one wprowadzić w błąd otoczenie.
08. Wystąpienie choćby jednego z objawów wstrząśnienia powinno skutkować natychmiastowym i nieodwracalnym opuszczeniem boiska przez zawodnika nawet wbrew jego woli.
09. Wielokrotne wstrząśnienia mózgu następujące po sobie w krótkim odstępie czasu mogą prowadzić do zagrożenia życia poszkodowanego, na skutek gwałtownego wzrostu objętości mózgu (tzw. efekt drugiego uderzenia, ang. second impact syndrome). Jedynym ratunkiem jest tu natychmiastowa interwencja chirurgiczna – otwarcie czaszki!
10. Zachowanie poszkodowanego bezpośrednio po incydencie powinno być obserwowane przez personel medyczny a w późniejszym czasie przez poinformowane o incydencie i poinstruowane osoby bliskie (rodzinę) zawodnika.
11. Istnieją wypracowane przez ekspertów i sukcesywnie aktualizowane procedury medyczne (tzw. SCAT ang. Sport Concussion Assessment Tools), oparte na wywiadzie i obserwacji, pozwalające ocenić stan zdrowia poszkodowanego. Specjalne procedury stosuje się przy ocenie stanu zdrowia, gdy poszkodowanymi są dzieci (tzw. Child-SCAT). Mają one formę formularzy bądź aplikacji na smartfon czy tablet. Procedury te posiadają akceptację i są wspierane przez główne federacje sportowe w tym przez MKOL i WORLD RUGBY/ IRB.
12. Na skutek różnych czynników, wstrząśnienie mózgu dziecka niesie znacznie poważniejsze konsekwencje niż wstrząśnienie mózgu osoby dorosłej. Wielokrotne, zignorowane i zaniedbane wstrząśnienia u dzieci mogą być przyczyną zaburzeń w ich rozwoju psychofizycznym. Członkowie międzynarodowego panelu ekspertów, doradzającego między innymi, władzom IRB sugerują, aby sporty kontaktowe uprawiały osoby po ukończeniu czternastu lat!
13. Warunkiem powrotu do zdrowia i regeneracji po wypadku jest czasowe powstrzymywanie się przez poszkodowanego od aktywności fizycznej (ograniczenie ruchów do minimum) i umysłowej (nauka, czytanie, oglądanie telewizji, słuchanie muzyki, praca z komputerem itp.) Powrót do normalnej aktywności umysłowej i fizycznej musi odbywać się stopniowo. Czas rekonwalescencji jest sprawą indywidualną zależną od wielu czynników np. nastolatki zwykle wracają do zdrowia dłużej niż osoby dorosłe. Wznowienie treningów powinno być poprzedzone badaniem przez neurologa z wynikiem pozytywnym.
14. Wielokrotne, zlekceważone i nieleczone wstrząśnienia mózgu mogą prowadzić do przyspieszania starzenia i wcześniejszego pojawienia się demencji „starczej” z symptomami podobnymi do chorób Alzheimera i Parkinsona.
15. Ponieważ nie wiemy, jaki wpływ na zdrowie poszkodowanego ma częstość i czas pomiędzy incydentami powinniśmy starać się rejestrować wstrząśnienia i wszystkie przypadki kolizji (uderzeń), które mogą prowadzić do wstrząśnięć.
16. Świadome zlekceważenie wstrząśnienia u podopiecznego (zawodnika) jest czynem niegodnym i nie może być uzasadniane dobrem zespołu, osiągniętym wynikiem sportowym czy innymi względami. Takie postępowanie jest sprzeczne z etyką zawodową lekarza, trenera, sędziego czy działacza sportowego.
Mam nadzieję, że to pomoże naszemu środowisku w uświadomieniu sobie wagi problemu i wypracowaniu własnych "procedur bezpieczeństwa" jeszcze przed wiosennym wznowieniem rozgrywek.
Dariusz Pogocki, profesor na Wydziale Biologiczno-Rolniczym Uniwersytetu Rzeszowskiego, instruktor rugby (licencja trenerska nr. 112)
